İlknur Özaydın’dan Kentsel Dönüşümde Yenilikçi Yaklaşımlar

İlknur Özaydın’dan Kentsel Dönüşümde Yenilikçi Yaklaşımlar

İlknur Özaydın, 16 Mayıs 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun’un ardından, dönemin Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak bilinen ve günümüzde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı adıyla anılan kurumda kentsel dönüşüm uzmanı olarak göreve başladı. Özaydın, bu yasanın hazırlık aşamasında önemli katkılarda bulunmuş bir isim olarak öne çıkıyor. 2015 sonrasında farklı bir bakanlıkta görev almış olmasına rağmen, kentsel dönüşüm konusundaki çalışmalarını sürdürdü.

Kentsel Dönüşümün Tanımı ve Özaydın’ın Yaklaşımı

İlknur Özaydın, kentsel dönüşümün “afet riski altındaki bölgeler ve riskli yapıların güvenli ve yaşanabilir hale getirilmesi” olduğunu belirtiyor. Bu süreci geniş bir perspektifle ele alarak, yüksek yaşam standartlarına sahip, afetlere karşı dayanıklı, sosyal donatılar ve güçlü altyapıya sahip, sosyal bütünleşmeyi destekleyen yaşam alanları yaratmayı amaçladığını ifade ediyor. 6306 sayılı yasanın amacı, riskli bölgelerdeki çarpık yapılaşmayı yenileyerek veya iyileştirerek güvenli ve sürdürülebilir yaşam alanları oluşturmak olarak tanımlanıyor.

Kentsel Dönüşüm Süreci

Kentsel dönüşüm süreci, mülk sahiplerinin oy birliğiyle karar almasıyla başlar. Maliklerden biri, gerekli belgelerle Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş firmalara başvuruda bulunduğunda, bu başvuru üzerine riskli yapı tespit raporu hazırlanır ve yapı riskli ya da risksiz olarak sınıflandırılır. Yapı riskli olarak tespit edilirse, ilgili tapu müdürlüğü tarafından işaretlenir ve maliklere bildirilir. Malikler, bu duruma 15 gün içinde itiraz edebilirler. Anlaşmazlık durumunda, kamulaştırma süreci başlar ve yapı açık artırma yöntemiyle satılır.

Afet Risk Yönetimi

Türkiye, son 122 yılda büyük depremler yaşamış bir ülke olup, deprem haritasında yer almaktadır. Deprem oluşum mekanizmalarını anlamak ve deprem sırasında yapılması gerekenler konusunda bilgi sahibi olmak önemlidir. Teknik olarak, yapıların inşa edileceği zeminlerin detaylı analiz edilmesi, deprem yönetmeliğine uygun binaların inşa edilmesi, acil durum erken uyarı sistemleri ve çeşitli simülasyonlarla afet riskleri yönetilebilir. Doğal afetleri engelleyemesek de, önleyici tedbirlerle olası zorlukları minimize edebiliriz.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Finansal Destekleri

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, konut yapım ve edinme alanında 2 yıl anapara ödemesiz dönem ve yıllık 840 baz puan faiz desteği sunmaktadır. Üst limiti 1.250.000 TL olan kredi faiz desteği sağlanmaktadır. İşyeri yapım ve edinme kapsamında ise, işyeri yapım kredisi için 2 yıl anapara ödemesiz, azami 7 yıl vade ve 800.000 TL üst limit belirlenmiştir. Ayrıca, yerinde dönüşüm projeleri kapsamında depremden etkilenen vatandaşlar bu desteklerden faydalanabilirler. Bakanlık ayrıca, 18 aylık kira yardımı ve tek seferlik ödemeler de sağlamaktadır.

Teknik Kavramlar: Riskli Yapı, Rezerv Alan ve Riskli Alan

• Riskli Alan: Zemin yapısı veya zemin üzerindeki yapılaşma nedeniyle can ve mal kaybı riski taşıyan ve Cumhurbaşkanınca riskli olarak belirlenen alan.
• Riskli Yapı: Ekonomik ömrünü tamamlamış veya yıkılma ya da ağır hasar görme riski taşıyan yapı.
• Rezerv Alan: Şehir planlama sürecinde gelecekteki ihtiyaçları karşılamak ve sürdürülebilir kentleşmeyi sağlamak amacıyla geliştirilmesi öngörülen alanlar.

7471 Sayılı Kanunun Etkileri

7471 sayılı kanun, 6306 sayılı kanun çerçevesinde rezerv alanların yeniden tanımlanması, riskli yapıların denetimi, tahliyesi ve yıkımı ile ilgili önemli değişiklikler getirmiştir. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın yeniden yetkilendirilmesi, rezerv yapı alanlarına ilişkin sınırlamaların kaldırılması, yeni yapıda hak sahipliğinin yeniden tanımlanması ve riskli yapıların yıktırılması için hak sahiplerine en fazla 90 gün süre verilmesi gibi düzenlemeler bu değişiklikler arasında yer almaktadır.

Dünya Ülkelerinde Kentsel Dönüşüm Uygulamaları

Küresel ölçekte kentsel yenileme, geliştirme, yapılandırma ve dönüşüm projeleri geniş bir yelpazede gerçekleştirilmektedir. Örneğin, 1853 yılında Paris’te başlatılan kentsel dönüşüm projeleri, 1909’da New York Central Park ve Chicago örnekleri, Çin’de Şanghay, Guangzhou ve Piper Gaubatz bölgelerinde, Almanya’nın Ruhr bölgesindeki Duisburg-İç Liman projeleri, Danimarka’nın Kopenhag Superkilen ve Avustralya’nın Brisbane şehrindeki dönüşüm projeleri gibi çeşitli örnekler, kentsel dönüşümün uluslararası düzeydeki uygulamalarını ve başarı öykülerini sergilemektedir.